Eikenprocessierups
Vanaf de maand mei tot en met juli ontstaat er op verschillende plekken in Nederland grote overlast door de eikenprocessierups. De eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea) is de rups van een nachtvlinder. Ze gaan ’s nachts in groepen (in processie) op zoek naar eikenbladeren om te eten. Eikenprocessierupsen kunnen overlast en een geïrriteerde huid veroorzaken door de honderdduizenden microscopisch kleine brandharen die elke rups op zijn rug draagt. Eenmaal losgekomen van de rups kunnen de haren rond waaien en nog jaren actief blijven.
Op basis van een telling concludeert Kenniscentrum Eikenprocessierups nu dat er drie keer zoveel eikenprocessierupsen zijn, in vergelijking met vorig jaar. Lees hier alles over de processierups, wat de gevolgen zijn en hoe je de geïrriteerde huid kunt behandelen.
Wat zijn eikenprocessierupsen eigenlijk?
De eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea) is de rups van een nachtvlinder. De eitjes komen vanaf april of mei uit, dit hangt samen met de ontwikkeling van de eik. Rond deze tijd ontwikkelen zich namelijk de eerste jonge bladeren en knoppen aan de eik, die dienen als voedsel voor de rupsen. De rupsen zijn te zien van halverwege mei tot begin juli, daarna trekken ze zich terug om te verpoppen.
De verpopping vindt meestal plaats binnenin het nest, de rupsen blijven zo beschermd door de in het nest aanwezige brandharen. Het popstadium duurt ongeveer 40 dagen. Als de pop volledig is ontwikkeld breekt de pophuid open en verschijnt een bruingrijze, onopvallende nachtvlinder. De vlinder leeft ongeveer drie tot vier dagen. De vliegtijd van de volwassen vlinder loopt van juli tot september.
Waar en wanneer komen eikenprocessierupsen voor?
Oorspronkelijk komt de processierups voor in Centraal en Zuid-Europa, maar het leefgebied is in de loop der jaren naar het noorden verschoven. Tegenwoordig komt het jaarlijkse overlast voor in het gehele land. Vanaf de maand mei tot en met juli ontstaat er op verschillende plekken in Nederland grote overlast door de eikenprocessierups. Vanaf de lente wordt er dan ook alles aan gedaan door gemeentes om de eikenprocessierups te bestrijden.
In Europa komen zeven verschillende soorten voor, maar in Nederland is de eikenprocessierups vooral bezig aan een opmars. In Nederland is een voorkeur voor de zomereik (Quercus robur), maar de rupsen kunnen bijvoorbeeld ook voorkomen op de Hongaarse eik (Quercus frainetto) en moseik (Quercus cerris). Bij meer plaagdruk zullen ook moeraseik (Quercus palustris) Amerikaanse eik (Quercus rubra) en zelfs steeneik (Quercus ilex) worden aangetast.
In heel Nederland zijn eiken te vinden, alhoewel je in het oosten en zuiden van Nederland meer last zal hebben. In de kustgebieden staan over het algemeen minder eikenbomen. Op de website van Waarneming.nl kun je kijken waar de rupsen voorkomen. Hier kun je zelf ook waarnemingen doorgeven.
Overlast eikenprocessierups
Leefgebied eikenprocessierups in Europa
Gevolgen en behandelen
Huidklachten
Na contact met de brandharen kunnen binnen 8 uur huidklachten ontstaan zoals jeuk, roodheid en pijnlijke bultjes (soms gevuld met vocht). De bultjes kunnen lijken op muggenbulten. Vaak ontstaan deze reacties op de onbedekte huid, maar door verplaatsing met bijvoorbeeld zweet kan dit ook plaatsvinden op de bedekte huid. De haartjes kunnen van de huid verwijderd worden door een stukje plakband op de huid te plaatsen en deze zachtjes eraf te trekken. Het is belangrijk om niet te gaan krabben, aangezien dit kan leiden tot verergering van de huidklachten. Je kunt de jeuk tegenaan met een verkoelende crème of gel zoals de SOS Gel. Deze gel is speciaal ontwikkeld om de huid te verzachten en verkoelen.
Luchtwegklachten of allergie
Het inademen van de brandharen kan ook irritaties of ontstekingen geven van het slijmvlies van de bovenste luchtwegen (neus, keel en bovenste gedeelte luchtpijp). De klachten lijken op een neusverkoudheid. Daarnaast kunnen er zich algemene klachten voordoen, zoals braken, duizeligheid en koorts. Bij dit soort klachten is het verstandig om naar de huisarts te gaan.
In sommige gevallen kunnen mensen ook een allergie ontwikkelen. Deze klachten treden dan al binnen 20 tot 30 minuten op. Bij een ernstige allergische reactie is het advies direct contact op te nemen met huisarts. Met bloedonderzoek is te bepalen of je allergisch reageert.
Oogklachten
Bij oogklachten dien je eerst goed te spoelen met handwarm water en probeer vooral niet in de ogen te wrijven. Bij blijvende klachten raden we je aan om contact op te nemen met de huisarts, die zou je eventueel kunnen doorverwijzen naar de oogarts om beschadiging van het hoornvlies met kans op hoornvliesontsteking uit te sluiten.
In zeldzame gevallen kan het gebeuren dat de brandharen, zonder verschijnselen te geven, de diepere slijmvlieslagen van het oog binnendringen. Dit kan een knobbelvormige ontsteking geven. Zolang de brandhaar blijft zitten, zullen de klachten blijven bestaan. Wanneer deze brandhaar niet operatief verwijderd wordt, kan in uitzonderlijke gevallen blindheid ontstaan.
Preventieve maatregelen
Er zijn een aantal maatregelen die je kunt nemen om contact met de brandharen zo veel mogelijk te vermijden. Volg de volgende 5 stappen.
- Natuurlijke vijanden van eikenprocessierupsen zijn koolmezen, sluipwespen en sluipvliegen. Maak het voor hen zo comfortabel mogelijk in je tuin door nest- en insectenkastjes op te hangen.
- In het najaar worden er weer eitjes gelegd in de toppen van eikenbomen. Hier overwinteren de eitjes, waarna ze in het voorjaar uitkomen. Om preventief de eikenprocessierups te bestrijden is het van belang om de toppen van de bomen aan te pakken.
- Ook na bestrijding kunnen de brandharen nog jarenlang voor problemen zorgen. Zorg daarom dat nesten die vol met brandharen zitten volledig weggenomen worden.
- Vanaf juli ontpoppen de rupsen zich tot vlinders. Het acute gevaar is dan geweest. Heb je last van ernstige allergische klachten dan is het van belang om van april tot juli zoveel mogelijk ramen en deuren gesloten te houden.
- Bel een goede bestrijder om op professionele wijze de eikenprocessierups te bestrijden.
Bestrijden van de eikenprocessierups
Gespecialiseerde bedrijven kunnen nesten weghalen door ze op te zuigen. De mogelijkheden voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen zijn beperkt, omdat die schadelijk kunnen zijn voor andere insecten en vogels. Particulieren wordt afgeraden met de rupsen zelf aan de slag te gaan, vanwege de kans op verspreiding van brandhaartjes. Nesten kunnen eventueel met haarlak worden bespoten om de beestjes vast te plakken. Vanaf juli gaan ze zich verpoppen. Het gevaar van afschieten van brandharen is dan voorbij. Er blijven echter nog veel brandharen achter, deze kunnen dan nog steeds overlast veroorzaken. Het is belangrijk om de nesten zo snel als het kan te laten verwijderen.
Ook de dennenprocessierups en de bastaardsatijnrups geven overlast
Behalve de eikenprocessierups zijn er meer rupsen met brandharen die oprukken vanuit het zuiden. Zo zijn er de dennenprocessierups en de bastaardsatijnrups. Een paar jaar geleden werd de dennenprocessierups niet noordelijker dan de Frans-Belgische grens gezien. Maar het zou zomaar kunnen dat de soort zich ook bij ons gaat vestigen. Er wordt niet verwacht dat deze rups zo’n groot probleem wordt als de eikenprocessierups, omdat er minder dennen dan eiken in Nederland zijn. Maar in Brabant, Limburg en Gelderland zijn die er wel in grote getale. De bestrijding is echter iets makkelijker, omdat ze langer dan de eikenprocessierups in een nestje bij elkaar blijven zitten.
De Bastaardsatijnrups geeft ook overlast, vooral aan de kust
Waar de eikenprocessierups vooral in het binnenland voor overlast zorgt, is er een rups uit dezelfde familie bezig aan een opmars in de Nederlandse duingebieden. We hebben het hier over de Bastaardsatijnrups. Deze rups heeft, net als de eikenprocessierups, irriterende brandharen die bij sommige mensen en ook dieren allergische reacties kunnen veroorzaken.
De jonge rupsen nesten zich in bomen en heesters. Deze nesten zijn te herkennen aan een webachtig spinsel. In het voorjaar verlaten de rupsen hun nesten en verspreiden zich dan over allerlei anderen planten, bomen en kom je ze ook tegen op het strand. Eind mei, begin juni tijdens het verpoppen worden de haren van de laatste ruiperiode in de cocon verzameld. De kans op overlast van de brandharen is dan het grootst. Later in de zomer kun je ook nog last hebben, doordat de haren in het nest of cocon zijn achtergebleven. Deze haren worden dan door de wind verspreid.
Care Plus® SOS Bite Gel
Werkt verzachtend, verkoelend en kalmerend bij gebruik na een insectensteek of na irritatie door de brandharen van de eikenprocessierups.
Care Plus® klamboe
Care Plus® klamboes zijn van uitstekende kwaliteit. Er zijn geïmpregneerde en niet-geïmpregneerde netten verkrijgbaar voor zowel een- alstweepersoonsbedden.
Care Plus® Anti-Insect DEET
Care Plus® DEET is het sterkste insectwerend middel voor de huid. DEET biedt tot 10 uur bescherming tegen steken en beten.
